ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ "Ο ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΜΑΣ ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΤΟΥ" ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ "Ο ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΜΑΣ ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΤΟΥ" ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Σάββατο 16 Φεβρουαρίου 2013

Σημεία Ομιλίας

Μαργαρίτα Καραβασίλη, Πρόεδρος CISD

Ο Πλανήτης στα όριά του…

Οι απαιτήσεις της ανθρωπότητας σε φυσικούς πόρους έχουν εκτοξευθεί στα ύψη και ξεπερνούν κατά 55% την παραγωγική ικανότητα του πλανήτη [1].

Το οικολογικό αποτύπωμα δείχνει ότι η ζήτηση της ανθρωπότητας για φυσικούς πόρους ισοδυναμεί πλέον με περισσότερους από 1,5 πλανήτες.

Ο πλανήτης χρειάζεται 1,5 χρόνο για να παραγάγει τους πόρους που η ανθρωπότητα καταναλώνει σε ένα χρόνο

Το 1/3 τις κατανάλωσης αφορά μη-ανανεώσιμους φυσικούς πόρους και μεταφράζεται σε μόνιμη περιβαλλοντική υποβάθμιση.

Καταγράφεται ένας ανησυχητικός ρυθμός απώλειας της βιοποικιλότητας σε περιοχές του πλανήτη με χαμηλά εισοδήματα, συχνά σε βιολογικά πλούσιες τροπικές χώρες, ενώ οι πολίτες του οικονομικά αναπτυγμένου κόσμου ζούμε σε έναν ψεύτικο παράδεισο που τροφοδοτείται από την υπερβολική κατανάλωση και τις υψηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.

Η υπερκατανάλωση είναι επικεντρωμένη στις «ανεπτυγμένες» χώρες, τη στιγμή που οι κάτοικοι της ΕΕ-27 (7% του παγκόσμιου πληθυσμού) καταναλώνουν σχεδόν διπλάσιους φυσικούς πόρους από τον παγκόσμιο μέσο όρο.

Αν οι ρυθμοί αυτοί συνεχιστούν , το 2030 η ανθρωπότητα θα απαιτεί για την επιβίωσή της το ισοδύναμο της παραγωγικής ικανότητας δύο πλανητών.

Αν υποθέσουμε ότι όλοι οι άνθρωποι ζουν όπως ο μέσος ευρωπαίος πολίτης, τότε θα χρειάζονταν 2,8 πλανήτες για να καλύψουν τις απαιτήσεις τους.

Στα όρια, καθώς προσκρούουν σαφώς στα όρια του πλανήτη, και :

·         ο σημερινός τρόπος ζωής και Σκέψης

·         η οικονομική ιδεολογία της ανάπτυξης,

Ελλάδα: κατατάσσεται 20^η στη λίστα των 154 κρατών, και απαιτεί τους φυσικούς πόρους 3 πλανήτων.

Ενώ η χώρα παρουσιάζει υπερκατανάλωση όλων των φυσικών πόρων, το σημαντικότερο πρόβλημα εντοπίζεται στο εθνικό αποτύπωμα άνθρακα, όπου οι κατά κεφαλήν εκπομπές CO₂ καταλαμβάνουν την 12^η θέση ανάμεσα στις 35 ευρωπαϊκές χώρες που περιλαμβάνονται στην έκθεση, ενώ είναι διπλάσιες του παγκόσμιου μέσου όρου.

Το υψηλό οικολογικό αποτύπωμα της χώρας τροφοδοτείται κυρίως από την αδιαφορία με την οποία εξαντλούμε τους φυσικούς μας πόρους, παράλληλα με την εμμονή μας στην χρήση ρυπογόνων μορφών ενέργειας, όπως ο λιγνίτης.

Η αξιολόγηση των επιδόσεων της Ελλάδας καταδεικνύει την άμεση ανάγκη για στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την εξοικονόμηση ενέργειας.

Στη χώρα μας, ακόμα και σε εποχή κρίσης οι πολιτικές και πρακτικές εξακολουθούν να κινούνται στο χώρο είτε της θεωρητικής πολιτικολογίας, είτε της σκόπιμης αδιαφορίας για την ολοκληρωμένη διαχείριση των συστατικών μιας ισόρροπης εξέλιξης, ενώ το δυναμικό των Ελλήνων Πολιτών, παραμένει αναξιοποίητο και σκόπιμα καθοδηγείται είτε σε αδράνεια είτε στην παθητική αποδοχή στοχευμένων επιλογών μεμονωμένων συμφερόντων. 

Τα ζητήματα κρίσιμα και πολύπλοκα που ζητούν κατεπειγόντως βιώσιμες, ρεαλιστικές και εφικτές λύσεις…

Όμως τι μπορεί να μας βγάλει από αυτό το αδιέξοδο;

Αρκεί η λογική: «Να μεγαλώσουμε ότι είναι σωστό… και να συρρικνώσουμε ότι είναι λάθος» ; 

Και αν ναι, πως μπορούμε να συμφωνήσουμε τελικά ποιο είναι το σωστό και ποιο το λάθος;

Εύκολα μπορούμε να θεωρήσουμε «σωστό» την αποκέντρωση της ενεργειακής προμήθειας, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα δημόσια αγαθά, τη μόρφωση, τη μείωση του χρόνου εργασίας, την αναδιανομή του παραγόμενου πλούτου.

Και «λάθος», τα πυρηνικά εργοστάσια, την βιομηχανική και πολεμική βιομηχανία.

Όμως εδώ αρχίζουν και οι δυσκολίες.

Και τι θα γίνει με τους φορητούς υπολογιστές, τα κινητά τηλέφωνα, και άλλα σύμβολα του καταναλωτικού καταναγκασμού της κοινωνίας μας;

Η απάντηση αποτελεί και μια σημαντική πρόκληση, λαμβάνοντας υπόψη ωστόσο ότι οι νέες τεχνολογίες δεν θα πρέπει να αποτελέσουν ένα «φετιχιστικό όραμα».

Αλλά θα αντιμετωπισθούν με σύνεση επιτρέποντας την αντικατάσταση του σημερινού συστήματος, που το χαρακτηρίζει η μεγάλη συγκέντρωση των μέσων παραγωγής στα εργοστάσια και στις πόλεις, από δίκτυα που θα αποτελέσουν μοντέλα αποκεντρωτικής οργάνωσης, η οποία θα στηρίζεται κυρίως στο συνεργατικό πνεύμα και όχι πλέον στον ανταγωνισμό.

Και τι θα γίνει με την διάσταση Βορρά / Νότου;

Δεν αρκεί η χρηματοδότηση για τη διαχείριση της ολόπλευρης κρίσης, αν δεν τεθούν ασφαλείς στόχοι και κριτήρια.

Για παράδειγμα, η “αγορά ρύπων”, που έχει εκτιμηθεί ως βασικό εργαλείο του αγώνα κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη, συνιστά ένα νέο πεδίο δραστηριότητας, πολλά υποσχόμενο στους χρηματοπιστωτικούς κύκλους, που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τις παγκόσμιες αγορές και η περίφημη «αγορά ρύπων» να αναδειχθεί ως η προσεχής κρίση.

Εξάλλου, είναι πλέον ολοφάνερο ότι αφενός οι αγορές των ρύπων δεν θα επιφέρουν τη συνολική μείωση της εκπομπής του διοξειδίου του άνθρακα, αφετέρου οι αγορές δεν είναι σε θέση να ρυθμίσουν τον πλανήτη και το κλίμα του.

Θα υποστηρίξω ότι:

Το στοίχημα του μέλλοντος μπορεί να «παιχθεί» μόνο στον αγώνα για την επίτευξη της Αειφόρου Ανάπτυξης, εφόσον έχουμε κατανοήσει πλήρως τις συνιστώσες, τα χαρακτηριστικά της και τα μέσα και εργαλεία επίτευξης και εφόσον αντιληφθούμε πλήρως ότι ο άνθρωπος δεν θα μπορέσει να ξεπεράσει τη φύση,  δημιουργώντας υποκατάστατα. Γιατί αυτό θα ήταν μια πολύ επικίνδυνη αυταπάτη !

Η επίτευξη της Αειφόρου Ανάπτυξης είναι «εκ των ων ουκ άνευ» για να μεταβούμε στην οικονομία της νέας χιλιετηρίδας, στρεφόμενοι στην ανάπτυξη και εξερεύνηση νέων μορφών παραγωγής ενέργειας και παράλληλα προάγοντας τις αναγκαίες διαρθρωτικές, οικονομικές,  πολιτισμικές και κοινωνικές αλλαγές, που απαιτούν νέους τρόπους παραγωγής και κατανάλωσης, νέες αντιλήψεις και νοοτροπίες, υπολογίζοντας το ζήτημα των ορίων τού πλανήτη[2].

Μπορούμε να θέσουμε θεμέλιο για την ευμάρεια του πλανήτη και του τόπου μας στο απώτερο μέλλον, αλλά και να προσφέρουμε στη διάσωση της αξιοπρέπειας δισεκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως.

Θα υποστηρίξω ότι:

Η παραδοχή της αειφορίας εισηγείται ένα νέο, βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης, σύμφωνα με το οποίο οι αναπτυξιακές επιλογές προσαρμόζονται στη φύση και όχι το αντίθετο, που είναι τελείως ανέφικτο και απολύτως εξωπραγματικό.

Η βιώσιμη ανάπτυξη, που στηρίζεται στην ισόρροπη συμβολή των οικονομικών, των κοινωνικών και των περιβαλλοντικών παραμέτρων, είναι κατά βάση μια ανάπτυξη υπό όρους και προϋποθέσεις.

Είναι ο μόνος τρόπος για να αποκτήσει η οικονομική ανάπτυξη ρεαλιστική βάση, κοινωνική νομιμοποίηση  και διάρκεια, αποτελώντας τη μόνη εγγύηση και ίσως και την τελευταία ευκαιρία, για τη συνέχιση της ζωής στη γη.

Με την αειφορική παραδοχή νομιμοποιείται η έννοια της ανάπτυξης, με την προϋπόθεση ότι η παγκόσμια οικονομία, δε θα συνεχίσει να είναι ανεξέλεγκτη.

Ο έλεγχος δηλαδή της παγκοσμιοποίησης, για την επαναφορά της ανάπτυξης εντός των ορίων της φέρουσας ικανότητας της γης, από κοινού με τη διεθνή συνεννόηση και συνεργασία για την αντιστροφή της περιβαλλοντικής υποβάθμισης, αποτελούν τις δύο βασικές προϋποθέσεις για την έξοδο από τη σημερινή κρίση, στην οποία οδήγησε η επιθετική ανάπτυξη της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. 

Θα υποστηρίξω επίσης ότι:

Είμαστε σε θέση να το κάνουμε κινητοποιώντας την κοινή γνώμη και προτείνοντας μια εναλλακτική πολιτική των ορίων που θα στηρίζεται στους συλλογικούς θεσμούς.

Είμαστε σε θέση… ο καθένας μας και όλοι μαζί και κυρίως το διεθνές κοινωνικό κίνημα και κυρίως τα κινήματα που αγωνίζονται για εναλλακτική παγκοσμιοποίηση.

Ο αγώνας για προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί βασικό συστατικό αυτού του αγώνα, καθώς το περιβάλλον, φυσικό και κοινωνικό, επηρεάζει όλους τους τομείς της ζωής μας.

Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, το φυσικό περιβάλλον οφείλει να αντιπαλέψει το κοινωνικό, το ανθρώπινο περιβάλλον, που είναι οργανωμένο και δρα κατά τέτοιο τρόπο ώστε να το καταστρέφει…

Το ζητούμενο, συνεπώς, είναι να ανατρέψουμε τις πρακτικές που οδηγούν στην καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, με βάση έναν βαθύτερο κοινωνικό μετασχηματισμό, ο οποίος θα αποκαταστήσει τη φυσική σχέση του ανθρώπου με τη φύση, κάτι που απαιτεί μια διαφορετική θεώρηση της ίδιας της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Πρόκειται για μια επαναστατική διαδικασία, με την έννοια ότι η οικολογία στοχεύει να καταργήσει όλες τις αρνητικές δομές της κοινωνίας, χωρίς να επιζητά να φέρει και να εδραιώσει καμία εξουσία, αλλά κινείται από την πεποίθηση ότι δεν μπορούμε να  διορθώσουμε τις ζημιές που έκανε ένας ανθρωποκεντρικός- τεχνοκρατικός πολιτισμός με πρακτικές ανθρωποκεντρικού - τεχνοκρατικού πολιτισμού.  

Γιατί αν δεν το κάνουμε:

Οι επόμενες γενιές θα πρέπει να ετοιμαστούν να παραλάβουν έναν πλανήτη υπό κατάρρευση, καθώς η ανθρωπότητα αλλάζει ταχύτατα το κλίμα και καταναλώνει άπληστα τους φυσικούς πόρους.

«Η συστηματική καταστροφή των φυσικών πόρων της Γης έχει φτάσει σε ένα σημείο όπου η οικονομική βιωσιμότητα των οικονομιών πλέον απειλείται -και όπου ο λογαριασμός που παραδίδουμε στα παιδιά μας ίσως αποδειχθεί αδύνατο να εξοφληθεί» δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Ακίμ Στάινερ, εκτελεστικός διευθυντής του UNEP ήδη από το το 2007[3] προειδοποιώντας ότι η διεθνής κοινότητα δεν δείχνει να έχει αντιληφθεί πόσο επείγον είναι το ζήτημα. 

Το Plan B κατά Λέστερ Μπράουν

Η σωτηρία του πολιτισμού[4]

Γνωρίζουμε καλά ότι ενώ είναι εύκολο να φτιάξεις μια ιδεολογία ή μια θεωρία για την κοινωνία και να καλέσεις τους ανθρώπους να την εφαρμόσουν, είναι τρομερά δύσκολο, ως ανυπέρβλητο, να ξεπεράσεις το εμπόδιο του εαυτού σου και της κουλτούρας που σου πότισαν και τα δεσμά που έχει δέσει γύρω σου το σύστημα, ο δρόμος που πρέπει να περάσει ο καθένας μας είναι ένας πολύ δύσκολος δρόμος.

Γιατί πάνω από όλα δεν υπάρχει παιδεία, σήμερα. Υπάρχει εκπαίδευση.

Άλλο πράγμα η παιδεία κι άλλο πράγμα η εκπαίδευση. 

Και οφείλουμε να βασιστούμε στην παιδεία και στον πολιτισμό.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι απαιτείται χρόνος και συνεπής, συνεχής προσπάθεια, γιατί το κοινωνικό σύστημα δεν βρίσκεται πλέον έξω από τον άνθρωπο, αλλά έχει ενσωματωθεί μέσα σε αυτόν, άρα έχει υποστεί αλλοτρίωση ή μια μετάλλαξη της συνείδησης που αναπαράγει το σύστημα και δεν μπορεί να απαλλαγεί εύκολα από αυτό.

Οφείλουμε να παράγουμε και πάλι πολιτισμό.

Και πολιτισμός είναι η συμπεριφορά των ανθρώπων και η παιδεία τους.  

---

[1] Σύμφωνα με τη διετή έκθεση «Ζωντανός Πλανήτης», που συντάσσεται σε συνεργασία με τη Ζωολογική Εταιρεία του Λονδίνου και το Παγκόσμιο Δίκτυο Αποτυπώματος (Global Footprint Network)

[2] Η αειφόρος ανάπτυξη αναφέρεται στην οικονομική ανάπτυξη που σχεδιάζεται και υλοποιείται λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα. Γνώμονας της αειφορίας είναι η μέγιστη δυνατή απολαβή αγαθών από το περιβάλλον, χωρίς όμως να διακόπτεται η φυσική παραγωγή αυτών των προϊόντων σε ικανοποιητική ποσότητα και στο μέλλον. Η βιώσιμη ανάπτυξη προϋποθέτει ανάπτυξη των παραγωγικών δομών της οικονομίας παράλληλα με τη δημιουργία υποδομών για μία ευαίσθητη στάση απέναντι στο φυσικό περιβάλλον και στα οικολογικά προβλήματα (όπως ορίζουν παραδοσιακές επιστήμες σαν τη γεωγραφία). Η βιωσιμότητα υπονοεί ότι οι φυσικοί πόροι υφίστανται εκμετάλλευση με ρυθμό μικρότερο από αυτόν με τον οποίον ανανεώνονται, διαφορετικά λαμβάνει χώρα περιβαλλοντική υποβάθμιση. Θεωρητικά, το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα της περιβαλλοντικής υποβάθμισης είναι η ανικανότητα του γήινου οικοσυστήματος να υποστηρίξει την ανθρώπινη ζωή (οικολογική κρίση).

[3] Η τέταρτη έκθεση για την Παγκόσμια Προοπτική του Περιβάλλοντος (GEO-4), ένα κείμενο 570 σελίδων, συντάχθηκε από 390 ειδικούς, με βάση δεδομένα που συλλέχθηκαν τα τελευταία 20 χρόνια. Η έκθεση παρακολουθεί την πρόοδο από το 1987, όταν δημοσιεύτηκε η πρώτη αντίστοιχη έκθεση από την Παγκόσμια Επιτροπή για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, γνωστής και ως Επιτροπή Μπρούντλαντ.

[4] Plan B : οι συνιστώσες

•              Σταθεροποίηση του κλίματος

•              Αποκατάσταση φυσικών συστημάτων

•              Σταθεροποίηση του πληθυσμού

•              Εξάλειψη της φτώχιας